2023 માં હવામાન સાથે કંઈક અસામાન્ય થઈ રહ્યું છે. વિક્રમજનક વૈશ્વિક ગરમી અને ભારે વરસાદની અવગણના કરવી મુશ્કેલ છે. હવામાનમાં આવેલા આ ફેરફારો માટે લોકો ક્લાઈમેટ ચેન્જને જવાબદાર ઠેરવવામાં વ્યસ્ત છે. તે એક હદ સુધી સાચું પણ છે, પરંતુ 2023માં જોવા મળતા આ સંકેતોએ વૈજ્ઞાનિકોનું ટેન્શન વધારી દીધું છે. તાજેતરના અભ્યાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે જૂન 2023માં ટેક્સાસ અને મેક્સિકોમાં ભારે ગરમી માટે અન્ય પરિબળો પણ છે.
વધતા તાપમાન માટે માત્ર એન્થ્રોપોજેનિક ગ્લોબલ વોર્મિંગને જવાબદાર ગણી શકાય નહીં. માનવીય પ્રવૃત્તિઓ વાતાવરણમાં ગ્રીનહાઉસ ગેસનું ઉત્સર્જન કરે છે. જેના કારણે તાપમાનમાં ધીમે ધીમે વધારો થઈ રહ્યો છે. જો આપણે આંકડાઓ પર નજર કરીએ, તો તે દર દાયકામાં સરેરાશ 0.2 ડિગ્રી ફેરનહીટ (0.1 સેલ્સિયસ) વધી રહી છે.
અલ નીનો, સૌર વધઘટ અને પાણીની અંદરના વિશાળ જ્વાળામુખીના વિસ્ફોટથી હવામાનને પણ હચમચી ગયું છે. ગંભીર ચિંતાની વાત એ છે કે આપણે ઓછામાં ઓછા 2025 સુધી અસામાન્ય રીતે ઊંચા તાપમાનનો અનુભવ કરવાનું ચાલુ રાખી શકીએ છીએ. જેના પરથી અંદાજ લગાવી શકાય છે કે આવનારા સમયમાં પૃથ્વીનું તાપમાન ચરમસીમા પર હશે.
અલ નિનો
અલ નીનો એ આબોહવાની ઘટના છે જે દર થોડા વર્ષોમાં થાય છે. ઉષ્ણકટિબંધીય પેસિફિકમાં, સપાટીના પાણીની દિશા બદલાય છે અને ગરમ થાય છે. તેની અસરથી ઉપરનું વાતાવરણ ગરમ થવા લાગે છે. જેના કારણે સમગ્ર વિશ્વમાં તાપમાન અને હવામાનની પેટર્નમાં ફેરફાર જોવા મળી રહ્યો છે.
2016માં મજબૂત અલ નીનોની અસર જોવા મળી હતી. વૈશ્વિક તાપમાનમાં સરેરાશ 0.25 F (0.14 C) નો વધારો થયો છે, જે 2016 ને રેકોર્ડ પરનું સૌથી ગરમ વર્ષ બનાવે છે. 2019-2020માં નબળો અલ નીનો પણ આવ્યો, જેણે 2020ને વિશ્વનું બીજું સૌથી ગરમ વર્ષ બનવામાં ફાળો આપ્યો.
અલ નીનોથી વિપરીત, લા નીનામાં સામાન્ય કરતાં ઠંડો પ્રશાંત પ્રવાહોનો સમાવેશ થાય છે જે પશ્ચિમ તરફ વહે છે, વાતાવરણમાંથી ગરમી શોષી લે છે, વિશ્વને ઠંડુ કરે છે. લા નીનાના સળંગ ત્રણ વર્ષોમાંથી વિશ્વ હમણાં જ બહાર આવ્યું છે, જેનો અર્થ છે કે આપણે તાપમાનમાં વધુ વધઘટનો અનુભવ કરી રહ્યા છીએ.
2023ના મધ્યમાં પ્રશાંત મહાસાગરની સપાટીના તાપમાનમાં વધારો થવાના આધારે, આબોહવા મોડેલિંગ હવે 90 ટકા સંભાવના સૂચવે છે કે પૃથ્વી 2016 પછી તેના પ્રથમ મજબૂત અલ નીનો તરફ આગળ વધી રહી છે. સતત માનવ પ્રેરિત વોર્મિંગ સાથે, પૃથ્વી ટૂંક સમયમાં તેના વાર્ષિક તાપમાનના રેકોર્ડને તોડી શકે છે. જૂન 2023 રેકોર્ડ પર સૌથી ગરમ હતું. ઈરાનમાં 152 F (67 C) ના અકલ્પનીય હીટ ઇન્ડેક્સ સહિત, જુલાઈમાં સૌથી ગરમ દિવસો અને પ્રાદેશિક રેકોર્ડ્સના યજમાન માટે વૈશ્વિક રેકોર્ડ જોવા મળ્યા હતા.
સૌર વધઘટ
સૂર્ય અચળ દરે ચમકતો દેખાય છે, પરંતુ તે પ્લાઝ્માનો ઉકળતો, મંથન કરતો દડો છે જેની કિરણોત્સર્ગ ઊર્જા ઘણા જુદા જુદા સમયના ધોરણો પર બદલાય છે. સૂર્ય ધીમે ધીમે ગરમ થઈ રહ્યો છે અને અડધા અબજ વર્ષોમાં પૃથ્વીના મહાસાગરો ઉકળશે. જો કે, માનવ સમયના ધોરણો પર, સૂર્યનું ઉર્જા ઉત્પાદન 11-વર્ષના ચક્રને પુનરાવર્તિત કરીને, 1,000 માં લગભગ 1 ભાગ માત્ર થોડો બદલાય છે.
આ ચક્રના શિખરો આપણા દૈનિક સ્તર પર ધ્યાન આપવા માટે ખૂબ નાના છે, પરંતુ તે પૃથ્વીની આબોહવા પ્રણાલીઓને અસર કરે છે. આપણા સૂર્યની અંદર તીવ્ર સંવહન તેના સ્પિન અક્ષ સાથે સંરેખિત મજબૂત ચુંબકીય ક્ષેત્ર પેદા કરે છે અને આ ક્ષેત્રને દર 11 વર્ષે સંપૂર્ણપણે ફ્લિપ અને રિવર્સ કરવા માટેનું કારણ બને છે. આ ઉત્સર્જિત સૌર વિકિરણમાં 11-વર્ષનું ચક્રનું કારણ બને છે.
સૌર મહત્તમ દરમિયાન પૃથ્વીનું તાપમાન સરેરાશ સૌર આઉટપુટની સરખામણીમાં માત્ર 0.09 F (0.05 C) વધે છે, જે મોટા અલ નીનો કરતા ત્રીજા ભાગ જેટલું છે. સૌર લઘુત્તમ દરમિયાન વિપરીત થાય છે. જો કે, ચલ અને અણધારી અલ નીનો ફેરફારોથી વિપરીત, 11-વર્ષનું સૌર ચક્ર પ્રમાણમાં નિયમિત, સુસંગત અને અનુમાનિત છે.
અગાઉનું સૌર ચક્ર 2020 માં તેના ન્યૂનતમ સ્તરે પહોંચ્યું હતું, જે સાધારણ 2020 અલ નીનોની અસરને ઘટાડે છે. વર્તમાન સૌર ચક્ર પ્રમાણમાં નબળા અગાઉના ચક્ર (જે 2014માં હતું)ની ટોચને પાર કરી ચૂક્યું છે અને 2025માં તે ટોચ પર પહોંચશે, જ્યાં સુધી સૂર્યનું ઊર્જા ઉત્પાદન વધતું રહેશે.
એક વિશાળ જ્વાળામુખી વિસ્ફોટ
જ્વાળામુખી ફાટવાથી વૈશ્વિક આબોહવા પર પણ નોંધપાત્ર અસર થઈ શકે છે. જ્યારે સલ્ફેટ એરોસોલ્સ ફાટી નીકળે છે અને સૂર્યપ્રકાશના એક ભાગને અવરોધે છે ત્યારે તેઓ સામાન્ય રીતે વૈશ્વિક તાપમાન ઘટાડીને આમ કરે છે – પરંતુ હંમેશા નહીં. અસામાન્ય વળાંકમાં, 2022 માં ટોંગાના હાંગા ટોંગા-હાંગા હાપાઈના વિસ્ફોટ, 21મી સદીનો અત્યાર સુધીનો સૌથી મોટો જ્વાળામુખી વિસ્ફોટ, ઠંડકની નહીં પણ ગરમીની અસર ધરાવે છે.
વિસ્ફોટથી અસામાન્ય રીતે ઓછી માત્રામાં ઠંડક સલ્ફેટ એરોસોલ્સ ઉત્પન્ન થાય છે પરંતુ મોટા પ્રમાણમાં પાણીની વરાળ. પીગળેલા મેગ્મા પાણીની અંદર ફાટી નીકળે છે, સમુદ્રના પાણીના વિશાળ જથ્થાને બાષ્પીભવન કરે છે જે ગીઝરની જેમ વાતાવરણમાં ઉભરી આવે છે. એક અનુમાન મુજબ, પાણીની વરાળ એક શક્તિશાળી ગ્રીનહાઉસ ગેસ છે અને વિસ્ફોટ પૃથ્વીની સપાટીને લગભગ 0.06 F (0.035 C) ગરમ કરી શકે છે.
કૂલિંગ સલ્ફેટ એરોસોલ્સથી વિપરીત, જે વાસ્તવમાં સલ્ફ્યુરિક એસિડના નાના ટીપાં છે જે એકથી બે વર્ષમાં વાતાવરણમાંથી બહાર પડી જાય છે, પાણીની વરાળ એ એક ગેસ છે જે વાતાવરણમાં ઘણા વર્ષો સુધી રહી શકે છે. ટોંગા જ્વાળામુખીની ગરમીની અસર ઓછામાં ઓછા પાંચ વર્ષ સુધી ચાલુ રહેવાની અપેક્ષા છે. આ બધું ગ્લોબલ વોર્મિંગની ટોચ પર આવે છે.
