વિદેશ મંત્રી એસ જયશંકરે દેશના પ્રથમ વડાપ્રધાન પંડિત જવાહરલાલ નેહરુ અને કોંગ્રેસ પર આડકતરી રીતે નિશાન સાધતા કહ્યું કે, કોઈની નબળાઈ કે ભૂલને કારણે ભારતે પાકિસ્તાન અધિકૃત જમ્મુ અને કાશ્મીર (PoK) પર પોતાની પકડ ગુમાવી દીધી છે. જયશંકરે મહારાષ્ટ્રના નાસિકમાં ગુરુવારે આયોજિત ‘વિશ્વબંધુ ભારત’ નામના કાર્યક્રમમાં આ ટિપ્પણી કરી હતી.
કાર્યક્રમમાં તેમને એક પ્રશ્ન પૂછવામાં આવ્યો હતો કે જો ભારત લક્ષ્મણ રેખા પાર કરીને પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીર (PoK)ને ભારતીય સંઘમાં જોડે છે, તો ચીનની પ્રતિક્રિયા શું હશે કારણ કે ચીન-પાકિસ્તાન ઈકોનોમિક કોરિડોર (CPEC) પાકિસ્તાનના કબજામાં છે. ગિલગિટ બાલ્ટિસ્તાનમાંથી પસાર થાય છે. આના પર વિદેશ મંત્રીએ કહ્યું, “હું માનતો નથી કે ‘લક્ષ્મણ રેખા’ જેવી કોઈ વસ્તુ છે. મને લાગે છે કે PoK ભારતનો એક ભાગ છે. તે કોઈની નબળાઈ અથવા ભૂલને કારણે અસ્થાયી રૂપે અમારી પાસેથી છીનવી લેવામાં આવ્યું છે.”
પીઓકે પર ફરીથી દાવો કરવા માટેના સંસદીય ઠરાવને બહાલી આપતા, બેઇજિંગના ભૂતપૂર્વ રાજદૂત જયશંકરે આ ક્ષેત્રમાં ચીનની સંડોવણીના ઐતિહાસિક સંદર્ભ પર પ્રકાશ પાડ્યો અને કહ્યું કે ન તો પાકિસ્તાન કે તેનો પાડોશી દેશ PoK પર સાર્વભૌમત્વનો દાવો કરી શકે છે કારણ કે આ વિસ્તાર પર ભારતનો દાવો ‘કાયદેસર’ છે.
વિદેશ મંત્રીએ કહ્યું, “હું ચીનનો રાજદૂત હતો. આપણે બધા ચીનના ભૂતકાળના કાર્યો અને તેના પાકિસ્તાન સાથેના કામકાજ વિશે જાણીએ છીએ… આ તેનો જૂનો ઇતિહાસ છે. અમે તેમને વારંવાર કહ્યું છે કે આ જમીન છે, પરંતુ પાકિસ્તાન કે ચીન તેનો દાવો કરી શકતા નથી. જમીન તેની પોતાની છે, તે ભારત છે જેણે તેના પર કબજો કર્યો છે, પરંતુ તે જમીન પર તમારી પાસે કાનૂની માલિકી અને અધિકાર છે.”
પાકિસ્તાન અને ચીન વચ્ચેના 1963ના કરારને ટાંકતા જયશંકરે જણાવ્યું હતું કે ઈસ્લામાબાદે મિત્રતાના સંકેત તરીકે પાકિસ્તાનના કબજા હેઠળના વિસ્તારનો નોંધપાત્ર ભાગ ચીનને ટ્રાન્સફર કર્યો હતો, પરંતુ તે કરારમાં જણાવાયું હતું કે ચીન આખરે પાકિસ્તાન અથવા ભારતના ક્ષેત્રીય દાવાઓનું સન્માન કરશે. તેમણે કહ્યું, “1963માં, પાકિસ્તાન અને ચીન તેમની મિત્રતાને આગળ વધારવા અને ચીનને નજીક રાખવા માટે સંમત થયા હતા, પાકિસ્તાને પીઓકેનો લગભગ 5,000 ચોરસ કિલોમીટરનો વિસ્તાર ચીનને સોંપ્યો હતો. તે સમજૂતીમાં લખ્યું છે કે આખરે જો આ વિસ્તાર પાકિસ્તાનને જાય તો પણ, ચીન હોય કે ભારત, ચીન તેનું સન્માન કરશે.
આ ક્ષેત્રના બદલાતા રાજકીય પરિદ્રશ્ય તરફ ઈશારો કરતા જયશંકરે કહ્યું કે ભારતે પીઓકેમાં પોતાની સ્થિતિ નિશ્ચિતપણે દર્શાવવાની જરૂર છે. તેણે કહ્યું, “મને લાગે છે કે આપણે આપણી સ્થિતિ ખૂબ જ મજબૂત બનાવી રાખવાની જરૂર છે. આપણે આપણી જાત પર વિશ્વાસ રાખવાની જરૂર છે. દસ વર્ષ પહેલાં, તમારામાંથી કોઈ આ રીતે વાત કરી શકતું ન હતું, પરંતુ આજે આ વસ્તુઓ થઈ રહી છે. આ એક પરિવર્તન છે… ભારતીય લોકો પણ હવે તેમાં માને છે.”
તમને જણાવી દઈએ કે જયશંકરે શ્રીલંકાને કાચથીવુ ટાપુ સોંપવાને લઈને પંડિત નેહરુ અને ઈન્દિરા ગાંધીની આગેવાની હેઠળની અગાઉની કોંગ્રેસ સરકારો પર પણ નિશાન સાધ્યું છે. આ સાથે તેઓ પીઓકેને લઈને પણ તેમની ટીકા કરી રહ્યા છે.
