રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધ પહેલા ભારતે જે તેલ આયાત કર્યું તેમાં રશિયાનો હિસ્સો ઘણો ઓછો હતો. યુદ્ધના અંત પછી, જ્યારે યુરોપિયન યુનિયન દ્વારા રશિયા પર પ્રતિબંધો લાદવામાં આવ્યા, ત્યારે ભારત સાથે રશિયન તેલની આયાત વધી. આંતરરાષ્ટ્રીય પ્રતિબંધો વચ્ચે જ્યારે રશિયાએ તેલની ખરીદી પર ડિસ્કાઉન્ટ ઓફર કર્યું ત્યારે ભારતે પણ તકનો લાભ લેવામાં મોડું ન કર્યું અને રશિયા પાસેથી ઘણું તેલ ખરીદ્યું. વધતી આયાત સાથે, ભારતની કુલ તેલની આયાતમાં રશિયાનો હિસ્સો વધીને 40 ટકા થઈ ગયો છે. રશિયા ભારતનું ટોચનું તેલ સપ્લાયર બન્યું. રશિયા અને ભારતની મિત્રતા તેલને લઈને વધુ મજબૂત બની હતી, પરંતુ હવે ધીરે ધીરે રશિયાથી તેલની આયાત ઓછી થવા લાગી છે.
રશિયામાંથી ક્રૂડ ઓઈલની આયાત ઘટી છે
ભારત તેની જરૂરિયાતના 85 ટકા તેલની આયાત કરે છે. રશિયા તેનો સૌથી મોટો આયાતકાર છે. ક્રૂડ ઓઈલને કારણે રશિયા ભારતનું ચોથું સૌથી મોટું ટ્રેડિંગ પાર્ટનર બની ગયું છે, પરંતુ ડિસેમ્બરમાં તેમાં મોટો ફેરફાર જોવા મળ્યો હતો. ડિસેમ્બર 2023માં રશિયાથી આવતા ક્રૂડ ઓઈલમાં મોટો ઘટાડો જોવા મળ્યો હતો. ડિસેમ્બરમાં રશિયામાંથી ક્રૂડ ઓઈલની આયાત 11 મહિનામાં સૌથી નીચી સપાટીએ પહોંચી ગઈ હતી. ઈન્ડિયન એક્સપ્રેસના રિપોર્ટ અનુસાર, ડિસેમ્બરમાં ભારતીય રિફાઈનરી કંપનીઓએ રશિયા પાસેથી દરરોજ 14.8 લાખ બેરલ ક્રૂડ ઓઈલ ખરીદ્યું હતું, જે નવેમ્બર 2023ની સરખામણીમાં 11.6 ટકા ઓછું હતું.
રશિયન તેલમાં ઘટાડા પાછળનું કારણ શું છે?
ભારત અને રશિયાની મિત્રતા વર્ષો જૂની છે. ભારતને રશિયા પાસેથી પણ સસ્તું તેલ મળતું હતું, તો કેમ ઘટ્યું? સમાચાર આવ્યા હતા કે પેમેન્ટને લઈને બંને દેશો વચ્ચે સહમતિ સધાઈ નથી. જેના કારણે રશિયા અને ભારત વચ્ચે તેલનો વેપાર ઓછો થયો છે, પરંતુ હવે કેન્દ્રીય પેટ્રોલિયમ મંત્રી હરદીપ સિંહ પુરીએ સાચું કારણ સ્પષ્ટ કર્યું છે. તેમણે કહ્યું કે, ચુકવણીની સમસ્યાને કારણે રશિયાથી ભારતની તેલની આયાત ઘટી નથી, પરંતુ તેની પાછળનું વાસ્તવિક કારણ ભાવ યુદ્ધ છે.
જો તેઓ ડિસ્કાઉન્ટ ન આપે તો…
હરદીપ પુરીએ કહ્યું કે રશિયાથી તેલ આયાત કરવામાં કોઈ સમસ્યા નથી. ચુકવણીની પણ કોઈ સમસ્યા નથી. રશિયામાંથી ઘટતી આયાત પાછળનું વાસ્તવિક કારણ રશિયન તેલની કિંમત છે. અમે રશિયા પાસેથી જે દરે તેલ ખરીદી રહ્યા છીએ તે અન્ય ઘણા દેશો કરતા વધારે છે. તેમણે કહ્યું કે ઘણા એવા દેશો છે જે અમને સસ્તા દરે ક્રૂડ ઓઈલ વેચવા માટે તૈયાર છે. તેમણે કહ્યું કે રશિયા અમને સારું ડિસ્કાઉન્ટ નથી આપતું. તે જ સમયે, તેમને રશિયા કરતાં નવા તેલ ઉત્પાદક દેશો પાસેથી વધુ સારી છૂટ મળી રહી છે. તેમણે કહ્યું કે જેની પાસે તેલ હશે તેમની પાસેથી અમે તેલ ખરીદીશું. અમારી પ્રાથમિકતા એ છે કે ગ્રાહકોને કોઈપણ મુશ્કેલી વિના સસ્તું તેલ મળે. તેમણે કહ્યું કે કેટલાક તેલ ઉત્પાદક દેશો રશિયાથી દૂર છે, પરંતુ તેઓ અમને રશિયા કરતા સસ્તા દરે તેલ આપી રહ્યા છે. તેમણે કહ્યું કે અમને જ્યાં પણ સસ્તું તેલ મળશે અમે ત્યાંથી ખરીદી કરીશું.
કોની પાસેથી કેટલું તેલ ખરીદ્યું
પ્રાઈસ વોરના કારણે રશિયાથી ક્રૂડ ઓઈલની આયાતમાં ઘટાડો થયો છે. ડિસેમ્બરમાં ભારતની કુલ ક્રૂડ ઓઈલની આયાતમાં રશિયન તેલનો હિસ્સો 32.9 ટકા હતો, જે નવેમ્બરમાં 37 ટકાથી વધુ હતો. તે જ સમયે, ઇરાકથી આયાત વધી હતી. ડિસેમ્બરમાં ક્રૂડ ઓઈલની કુલ આયાતમાં ઈરાકનો હિસ્સો 22 ટકા હતો, જ્યારે સાઉદી અરેબિયાનો હિસ્સો 15.6 ટકા હતો. ભારત હવે એકલા રશિયા પર નિર્ભર નથી, તેની સામે ઘણા વિકલ્પો છે.
